|
Þyrnar og rósir
Sýnisbók íslenskra
bókmennta á 20. öld
Aldamótaljóð, nýrómantík og nýjungar í
ljóðagerð
1900 – 1930 + einhver
ár
Munið eftir að lesa stílfræðina ef þið
skiljið ekki einhver hugtök
Yfirlitsverkefni
Settu upp fjóra dálka og skrifaðu tímabilin 1900 – 1930, 1930
– 1950, 1950 – 1975 og 1975 – 2000 efst. Skrifaðu nöfn þeirra höfunda 20.
aldar sem koma upp í hugann og tengdu við hvert tímabil. Hvaða dálkur verður
lengstur hjá þér? Þetta verkefni er gott að gera með reglulegu millibili.
Samanburðarverkefni
Lestu ljóðið „Bati“ á 374. bls. og „Til fánans“ 16. bls.,
eitt elsta og yngsta ljóð bókarinnar. Berðu ljóðin saman. Gerðu grein fyrir
því hver þér finnst vera meginmunurinn á þessum kvæðum hvað varðar: a) form,
b) efni, c) myndmál og d) tjáningarhátt.
Samanburðarverkefni
Davíð
Stefánsson og Didda
- Hvers kyns er mælandinn í
ljóðinu „Komdu“, „Óráð“ og „Konan sem kyndir ofninn minn“ (48 – 53). ´
- Ákveðnar kvenmyndir birtast í
þessum þremur ljóðum Davíðs. Hvað einkennir þær?
- Berðu kvenmyndir Davíðs saman
við konuna í ljóðum Diddu, „Í dag“ og „Öfund“ (382). Hvað er ólíkt?
- Hvernær eru ljóðin ort?
Nokkur
lykilorð um nýrómantík
- Áhersla á formið – fágun,
fullkomnun.
- Samþjöppun efnis, svipmyndir,
stórir drættir, myndræn framsetning.
- Tákn og vísanir.
- Fjandsamleg náttúra.
- Leit að samastað eða
fyrirheitnu landi.
- Togstreita milli holds og
anda.
- Jarðnesk, banvæn ást.
- Frelsisþrá, frelsisleit,
frelsi einstaklingsins.
- Óheftar tilfinningar.
- Nautn augnabliksins,
nútíminn, núið.
- Óreiða, tilgangsleysi.
- Bölsýni.
- Heimshryggð.
- Dauðabeygur, feigð.
- Guðleysi, Guð er dauður –
ofurmennisdýrkun.
- Sálarlíf – innsæi, táknsæi.
Verkefni
Þegar þið lesið nýrómantísk ljóð skuluð þið athuga hvort þið
finnið einkennin að ofan í ljóðunum. Athugið sérstaklega vel myndmál og tákn.
Verkefni
Berðu saman „Óráð“ Jóhanns Gunnars Sigurðssonar (27) og
„Óráð“ Davíðs Stefánssonar (50).
Verkefni:
Hulda
Haukurinn (19)
- Hvers konar tákn er
haukurinn? Hvað getur hann sem aðrir geta ekki?
- Hvernig er hægt að túlka
síðasta erindið? Hvað langar mælanda ljóðsins?
Verkefni:
Hulda
Ljáðu
mér vængi (18)
- Fyrstu tvær línur ljóðsins
eru í gæslalöppum. Ástæðan er sú að þetta er úr þjóðkvæði. Hvernig notar
höfundur sér línurnar til að lýsa löngun mælandans í öllu ljóðinu?
- Hvað langar mælanda ljóðsins?
Hvers vegna getur ekki sá draumur ræst?
Verkefni:
Jóhann Sigurjónsson
Strax
eða aldrei (31)
1) Lýstu viðhorfinu sem almennt felst í orðunum „strax eða
aldrei“.
2) Gerðu stutta grein fyrir myndmálinu í ljóðinu og notkun tákna.
3) Athugaðu vel orðavalið í ljóðinu. Hvaða orð höfða beint til skynjunar,
hvaða orð eru fremur hugmyndalegs eðlis? Að hvaða leyti skera lýsingarorðin
„glófagur“ og „gullroðinn“ sig úr? Eru þau eingöngu eins konar skraut eða
hafa þau dýpri merkingu? Gætu kannski einhver önnur lýsingarorð komið í stað
þeirra?
4) Finnst þér ljóðið sannfærandi?
5) Gætir áhrifa frá ofurmennishugmyndum Nietzsches í ljóðinu? Rökstyddu!
Bikarinn
(30)
- Hver er yfirborðsmynd
ljóðsins?
- Hvaða mynd er dregin upp í
fyrsta erindi?
- Hvaða stílbragð er
einkennandi fyrir annað erindið?
- Hvernig er myndhverfingin í
síðasta erindinu?
- Eru tákn í ljóðinu?
- Er hægt að finna nýrómantísk
eða módernísk einkenni í ljóðinu?
Verkefni:
Jóhann Sigurjónsson
Sorg
(32)
- 1. erindi: Hvernig var hin
fallna borg áður fyrr? Hvaða líkingar og myndhverfingar koma þar fyrir?
Hvert eru þær sóttar?
- Finndu öll orð í ljóðinu sem
tengjast birtu og ljósi.
- Finndu öll orð í ljóðinu sem
tengjast myrkri og drunga.
- Hvað á skáldið við með
orðunum „jóreykur lífsins“?
- Hverjir eru hinir gylltu
knettir?
- Hvað táknar rauði drekinn?
- Hvað er skáldið að syrgja?
Rökstyddu!
Verkefni:
Davíð Stefánsson
Krummi
(49)
- Lýstu stuttlega hvernig
endurtekningar eru notaðar í ljóðinu.
- Hvernig fugl er krummi?
- Hvaða fuglar eru algengir í
ljóðum? Nefndu a.m.k. þrjá!
- Hvað tákna þeir?
- Hvað táknar krumminn?
Verkefni:
Sigurður Nordal og Hulda
Hel
(54), Fuglinn í fjörunni (20)
- Hvert er inntakið í þessum
textum?
- Er eitthvað líkt með þeim?
- Bentu á einkenni prósaljóðs í
textunum.
- Bentu á nýrómantísk einkenni.
Verkefni: Sigríður Einars
Nótt (92)
Finnið líkingar og persónugervingar í
prósaljóðinu.
Sagnagerð
Verkefni:
Jón Trausti
Anna
frá Stóruborg (37-42)
Berðu saman Önnu frá Stóruborg og Þóru í Hvammi (í Dalalífi,
bls. 155). Hvað er líkt og hvað ólíkt? Önnur kvenlýsingin er eftir karl, hin
eftir konu. Hefur það áhrif?
Verkefni:
Þórbergur Þórðarson
Bréf
til Láru
1. Hvernig lýsir Þórbergur sjálfum sér? Hvaða eiginleika
telur hann sér til kosta? Hvaða eiginleikar hans eru „neikvæðir“?
2. Hverja og hvað gagnrýnir hann?
3. Finndu dæmi um myndmál og stílbrögð í textabrotinu. (Þú getur t.d. leitað
að endurtekningum, ýkjum, upptalningu, líkingum, persónugervingum og
mótsögnum. Sjá stílfræðina.)
4. Bentu á dæmi um háð (íróníu).
5. Hvernig er best að lýsa spennunni milli gamans og alvöru í textanum?
|
