Hugleiðingar um mál og málstefnu

Mál og mynd

Orðtök og málshættir
Margar bækur hafa verið gefnar út um orðtök og málshætti. Finndu þrjár slíkar bækur á bókasafni skólans og skrifaðu titla þeirra hér.

Málið endurspeglar forna atvinnuhætti í myndhverfum orðtökum. Þessi dæmi sýna slíkt úr máli sjómanna, iðnaðarmanna og bænda fyrri tíðar.

ríða baggamuninn – aka seglum eftir vindi – skara eld að sinni köku

Lestu vandlega kaflann í Stílfræðinni um myndhverfingar og myndhverf orðtök í tengslum við athuganir þínar á orðtökum málsins og uppruna þeirra. Í Ljóðmúrnum er þema sem heitir: Myndljóð – ljóðmyndir. Það er vel þess virði að lesa það í heild sinni með þessari athugun á myndum og myndhverfingum í málinu.

Myndhverf orðtök eru enn að verða til. Þau sækja uppruna sinn og myndvísi nú til ýmissa sviða þjóðlífsins. Þessi dæmi verða að nægja:

Gefa grænt ljós – á vera í góðum gír – senda boltann á

Nýir málshættir verða til í auglýsingamálinu, slagorðin. Dæmi um það er t.d. auglýsingin: Láttu ekki happ úr hendi sleppa. Kanntu fleiri?

Bókin Mergurinn málsins er viðamikil bók um þetta efni. Skilgreinið stuttlega orðtak málshátt og talshátt samkvæmt þessari bók.

Í lokin
Leiðið hugann að því hve orðtökin okkar gömlu eru ómetanleg menningarverðmæti m.a. af því að í þeim endurspeglast mannlíf genginna kynslóða í máli og myndum. Sýnið þeim sóma og lærið eitt á dag alla önnina og notið síðan rétt!

© Eiríkur Páll Eiríksson