Trú og töfrar eru
greinar á sama meiði, því að hvort tveggja byggist á trú á yfirnáttúruleg öfl.
Hins vegar er mikill munur á viðhorfum. Trúaðir menn eru auðmjúkir gagnvart
máttarvöldunum, en töframenn reyna að ná valdi á hinu yfirskilvitlega og stjórna
því sér til hagsbóta og andstæðingum sínum til ófarsældar.
Menn iðkuðu
töfrabrögð með ýmsum hætti. Menn gátu jafnvel valdið öðrum tjóni með hugarafli
einu saman, hugsað svo stíft til óvina sinna, að þeir biðu skaða af. Heift
og öfund voru notuð um slíka iðju.
Einnig var hægt að valda tjóni með orðum. Formælingar
gátu orðið að áhrínsorðum, það sem menn óskuðu andstæðingum
sínum bitnaði á þeim í krafti orðanna. Áhrifaríkasta form orðagaldurs var níð.
Sá sem varð fyrir níði varð að reka af sér slyðruorðið. Hann gat skorað á
hólm þann, sem mælt hafði, og var sá skyldur að staðfesta orð sín með
vopnaburði, en heita níðingur ella. Orðið hefur mátt í fleiri
trúarbrögðum. Í fyrstu Mósebók segir guð: „Verði ljós.“ Og það varð
ljós í krafti orðanna. „Í upphafi var orðið“ stendur líka í þeirri
ágætu bók.
Menn gátu læknað
sjúkdóma með töfrum, en einnig valdið öðrum veikindum með galdri, jafnvel orðum.
Sjúkdómsheitið gigt er t.d. dregið af rót, sem hefur merkinguna ummæli
eða galdraformúla. Menn hafa því talið kvillann runninn undan rifjum
galdramanna, sbr. þursabit og skessuskot. Galdramenn
eða töframenn eiga enn rík ítök í huga fólks víða um heim. Fólk leggst í
rúmið fyrir þeirra orð, enda trúir það á mátt þeirra, sumir veslast upp og
deyja.
Útiseta var
ein tegund töfra. Menn sátu einir úti á sérstökum stöðum, t.d. við krossgötur,
hjá gröfum, við lindir og víðar, til þess að komast í samband við annan heim og
öðlast þannig visku, sem gat nýst þeim í lífsbaráttunni, einkum þó til ills.
Guðirnir okkar
gömlu eftir Sölva Sveinsson |
