Svör við verkefni úr æxlunarkerfinu

Hvers vegna eru eistun staðsett í pungholi utan grindarhols?

Í pung er kjörhitastig fyrir sáðfrumumyndun, eða 34°C. Líkamshiti er hins vegar 37°C. Ef hitastig á eistum hækkar, dregur úr sáðfrumumyndun. Af hverju skyldu Skotar klæðast pilsi???

Hvert er hlutverk testósteróns?

Testósterón er aðalkynhormón karla. Það flokkast til svo kallaðra andrógena. Það myndast bæði í eistum og í minna magni í nýrnahettum (líka í nýrnahettum kvenna). Hjá körlum stjórnar testósterón öllu því sem karlmannlegt er.

· Það stuðlar að þroska innri kynfæra á fósturstigi og flutningi eistna niður í pung

· Það veldur öllum þeim breytingum sem verða hjá körlum á kynþroskaskeiði (vöðvavexti, skeggvexti, dýpkun raddar o.s.frv.),

· Það örvar bein- og vöðvavöxt (þess vegna eru karla stærri og vöðvameiri en konur)

· Það er nauðsynlegt fyrir myndun sáðfrumna

· Það örvar kynhvöt og stjórnar kynhegðun. Það veldur líka “aggression)

Hvaða leið fer sáðfruma frá sáðpíplum eistans út úr líkamanum?

Við fylgjum eftir einni sáðfrumu sem hefur myndast í sáðpíplum. Ein tvílitna sáðmóðurfruma skiptist í tveim meiósuskiptingum og fjórar einlitna sáðfrumur myndast. Þroskuð sáðfruma þokast eftir sáðpíplum til eistnalyppa (epididymis), þar sem hún heldur áfram að þroskast og öðlast fullan hreyfanleika. Þegar sáðfruma losnar út við sáðlát, fer hún frá eistalyppa út í sáðrás (vas deferens). Sáðblöðrur tæmast í sáðrás og eftir það heitir rásin útvarpsrás (ductus ejaculatorius) sem sameinast blöðruhálskirtli í þvagrás (urethra). Sjá fig 23.1: Testes ® epididymis ® vas deferens ® ductus ejaculatorius ® urethra ® ????

Hvaða hlutverki gegnir blöðruhálskirtilinn?

Blöðruhálskirtill (prostata) er einn af aukakirtlum æxlunarkerfis karla. Hann tekur þátt í myndun sáðvökvans (um 25%). Vökvinn er súr vegna sítrónusýru sem hann inniheldur og er nauðsynleg fyrir hreyfanleika sáðfrumnanna. Blöðruhálkirtill kallast oft “hvekkur”, því þegar menn eldast stækkar hann gjarnan og hvekkir menn. Stækkunin veldur því að hann þrengir að þvagrás og orsakar þvagteppu. Æxlismyndun í blöðruhálskirtli er líka algeng.

Hvað gera Leidig frumur?

Leidig frumur eru staðsettar milli sáðpíplna í eistum (sjá fig 23.2). Þær mynda testósterón fyrir stilstilli LH frá heiladingli.

Hvaða hlutverki gegnir gulbúið (corpus luteum) og hvaða hormón stuðla að þroska þess?

Eftir að eggið losnar úr eggbúi um miðbik tíðahrings, fellur það saman. Fyrir tilstilli FH breytist hrörnað eggbú í gulbú, sem myndar hormónin prógesterón, estrógen, inhibín og relaxín. Af þessum hormónum er prógesterón í mestum mæli.

Lýstu breytingum í eggjastokkum í einum tíðahring

Fyrir tilstilli FSH frá heiladingli fara nokkur eggbú að stækka og mynda estrógen og inhibín. Á 6. degi er eitt eggbúið orðið ríkjandi og heldur áfram að stækka. Eggbúið myndar estrógen sem nú fer að virka hvetjandi á heiladingul þannig að LH framleiðsla eykst (jákvæð afturvirkni). Þetta endar með því að eggbúið springur á 14. degi og egglos verður. Hrörnað eggbú breytist í gulbú, sem myndar prógesterón, estróge, relaxín og inhibín. Styrkur þessara hormóna eykst sem veldur því að LH losun minnkar (neikvæð afturvirkni). Þar með hættir gulbúið að fá örvun og það hrörnar.

Lýstu breytingum í legi í einum tíðahring

Tíðahringur hefst á blæðingum. Á þessum tíma hefur gulbúið hrörnað og er hætt að mynda hormón. Æðar dragast saman, legsíman hættir að fá næringu og ysti hluti hennar flagnar því af. Eftir því sem styrkur estrógens frá vaxandi eggbúi hækkar, þykknar legslíman og kirtlar taka að þroskast. Gulbúið myndar bæði estrógen og prógesterón sem veldur því að kirtlar í legslímu taka að seyta næringarríku slími.

Hvernig breytist styrkur estrógens og prógesteróns í einum tíðahring? Hvað veldur?

Skoðið vel myndir 23.16-17 / 23.12.

Estrógen: Styrkur lágur í byrjun tíðahrings því engin örvun er frá heiladingli. Um leið og eggbú tekur að þroskast (fyrir tilstilli FSH) fer að myndast estrógen. Styrkur þess eykst fram að egglosi, en þegar eggbúið springur fellur estrógenstyrkurinn nokkuð snögglega. Þegar gulbúið þroskast á seinni hluta tíðahrings (vegna LH) kemur aftur smá estrógentoppur

Prógesterón: Eggbúið myndar mjög lítið af prógesteróni og því er styrkur þess mjög lágur fyrir egglos. Eftir egglos breytist eggbú í gulbú, gulbúið myndar prógesterón og verður styrkur þess hærri eftir því sem gulbúið stækkar. Að lokum er styrkurinn orðinn svo hár, að hann fer að hemja losun á LH frá heiladingli – þá hrörnar gulbúið og prógesterónstyrkurinn fellur

Lýstu þeim hormónabreytingum sem valda egglosi og blæðingum.

Egglos verður vegna skyndilegs topps í LH styrk frá heiladingli (jákvæð afturvirkni milli estrógens og LH).

Mjög lágur styrkur estrógens og prógesteróns veldur því að ysta lag legslímunnar deyr og blæðingar hefjast.

Tengdu saman hægri og vinstri dálk:

( c ) Þar þroskast eggið a. vulva

( b ) Þar frjóvgast eggið b. tuba uterinae

( e ) Hluti legs sem nær niður í leggöng c. ovarium

( a ) Hugtak yfir ytri kynfæri kvenna d. uterus

( d ) Fósturvísir tekur þar bólfestu e. cervix uteri