Fjölbrautaskólinn við Ármúla

LOL203

Svör við verkefni úr 22. kafla: vökva-, salt-, og sýru-basa vægi

1. Hvaða jónir skipta mestu máli í sambandi við vökva- saltvægi líkamans og í hvaða vökvahólfum eru þær staðsettar (innanfrumu- eða utanfrumu)?

Fig.22.5 sýnir hvaða jónir eru í mestu magni í frumuvökva (intracellular fluid), milli frumna (interstitial fluid) og í blóðvökva (plasma):

Frumuvökvi: Sú katjón (+ jón) sem er í mestum styrk hér er kalíum, en anjónir (- jónir) í mestum styrk eru prótein og lífræn fosföt.

Millifrumuvökvi: Hér er natríum aðal katjónin og klór aðal anjónin. Þetta eru sömu jónirnar og mynda matarsalt (natríum klóríð). Ef gefa þarf fólki vökva í æð er ísótónísk saltlausn einmitt notuð (9g af salti í 1 lítra af vatni). Takið líka eftir að þó styrkur kalsíum sé ekki mikill í millifrumuvökva, þá er hann 25x meiri en í frumuvökva (þess vegna leitar kalsíum inn í frumur ef það kemst).

Blóðvökvi: Samsetning blóðvökva er mjög lík millifrumuvökva, það sem er ólíkt er að í blóðvökva eru prótein sem varla er að finna í millifrumuvökva.

2. Lýstu því hvernig vatnsþurrð líkamans (dehydration) örvar þorstastöðvar heilans.

Fig 22.3 lýsir þessu: Í fyrsta lagi minnkar munnvatnsrennsli og munnur þornar upp. Nemar í munnholi skynja þetta og senda boð til þorstastöðva í undirstúku. Í öðru lagi eykst styrkur uppleystra efna í blóði þegar vatn í blóði minnkar. Í stóru æðunum eru efnanemar sem skynja þetta og frá þeim liggja taugar til þorstasöðva í undirstúku. Í þriðja lagi, þá minnkar rúmmál blóðs þegar við þornum upp. Það leiðr til lækkunar í blóðþrýstingi sem aftur örvar renín-angíótensínkerfið. Angíótensín II örvar þorstastöðvar í undirstúku. (Auk þess veldur angíótensín II því að aldósterón eykst, meira natríum og vatn er endursogað í nýrum og þvagmagn minnkar)

3. Útskýrðu hvernig of mikil vatnsdrykkja getur leitt til dauða.

Nýrun ná að skilja út um 15 ml vatns á mínútu, eða um tæpur lítr á klst. Ef vatn er drukkið hraðar en sem þessu nemur þynnist blóðvökvinn um of. Það veldur því að vatn leitar inn í blóðkornin, sem tútna út og springa í verstu tilfellum. Þetta veldur s.k. vatneitrun sem getur dregið menn til dauða. Úrræði er að gefa matarsalt

Fylltu inn í eyðurnar:

• Vökvi staðsettur utan frumna kallast utanfrumuvökvi eða millifrumuvökvi
• Ef vatnsútlát er meira en vatnsílag orsakast vatnsþurrð (dehydration)
• Þorstastöðvar eru staðsettar í undirstúku heilans
• Hormón sem myndast í hjarta og veldur auknu þvagmagni heitir atrial natriuretic peptid (saltræsihormón)
• Hormón sem losnar frá heiladingli og minnkar þvagmagn heitir ADH / vasopressín
• Neikvætt hlaðnar jónir kallast anjónir
• Jákvætt hlaðnar jónir kallast katjónir
• Efnasambönd sem leiða rafstraum kallast rafvakar (electolytes)
• Við osmósu fer vatn frá svæði með minni efnisstyrk yfir á svæði með meiri efnisstyrk
• Hormónin sem stjórna magni kalsíum í blóði heita parathyroid hormone (kalkkirtilvaki) og kalsítónín
• Aðal katjón innanfrumuvökvans er kalíum (K⁺)
• Þær jónir sem eru í mestu magni utanfrumu eru natríum og klór
• Kolsýra myndast þegar CO2 hvarfast við vatn
• Blóðvökvi er 20% utanfrumuvökvans