Fjölbrautaskólinn við Ármúla

LOL 203

Svör við verkefni úr vessa- og ónæmiskerfi

1a. Í eitlum síast framandi efni í gegnum netjubandvef, því er eytt af agnaætum eða það er beitt ónæmisviðbrögðum eitilfrumna. Í eitlum þroskast líka plasmafrumur og T-eitilfrumur sem berast frá eitlum til annarra líkamsvefja.

1b. Miltað hreinsar blóð á svipaðan hátt og eitlar hreinsa vessa. Blóð kemur til milta eftir miltisslagæð og rennur fyrst í gegnum hvíta miltiskviku

Þar fer fram ónæmisstarfsemi B og T frumna og þar eru líka macrophagar (agnaætur) sem éta sýkla. Síðan fer blóðið í gegnum rauðu kvikuna þar sem

gömlum rauðum blóðkornum og blóðflögum er eytt, blóðflögur og blóð er geymt.

Miltað myndar líka blóðkorn t í fósturlífi

.

1c. Kverkeitla (hálskirtlar) er dæmi um “mucosa associated lymphatic tissue” (MALT), þ.e. slímutengdan eitilvef. Hlutverk þeirra er að hreinsa framandi efni sem berst inn um slímhúð. Hálkirtlar eru þá að hreinsa það sem síast í gegnum slímhúð munns.

1d. Hóstarkirtillinn er virkari á unga aldri. Þangað ferðast ungar T-frumur og ná þar fullum þroska. T-eitilfrumur sem yfirgefa síðan hóstarkirtilinn og taka að starfa í eitlum, milta.og öðrum ónæmislíffærum. Hóstarkirtill myndar hormónið tymosin sem örvar myndun og þroskun T- eitilfrumna

2. Þríþætt hlutverk vessakerfisins:

–að safna saman vefjavökva sem síast út háræðum og flytja hann aftur inn í blóðrásina

–að flytja fitu og fituleysanleg vítamín frá þörmum út í blóðrás

–að verja líkamann fyrir sýklum og framandi efni

3. Vessi frá hægri handlegg fer í holhandareitla og að lokum safnast vessin samn í ductus lymphticus dxt. (hægri vessarás) sem tæmir sig í vena subclavia dxt.. Vessi frá vinstri fótlegg fer í náraeitla. Vessinn safnast svo saman í cisterna chyli og þaðan í ductus thoracicus (stóru brjósrás). Hún tæmist í vena subclavia sin. (sjá mynd 17.1)

4. Almennar varnir líkamans taka ekki tillit til gerðar sýkils eða framandi efnis, allt framandi efni er meðhöndlað eins.

Sértækar varnir felast hins vegar í myndun ákveðinna frumna eða sameinda (mótefna) sem eru sérhæfðar til að eyða ákveðnu framandi efni (mótefnavaka)

5.Almennar ytri varnir (first line defense) eru einkum húðin, húðfita, lágt pH gildi (sbr. leggöng og magi), slím og bifhár slímhimna, tár, munnvatn, þvaglát, hægðalosun, niðurgangur, uppköst, sviti, lysozyme.

6. Í frumumiðluðu ónæmi ræðst ónæmiskerfið (T-frumur) milliliðalaust á mótefnavakann. Í mótefnamiðluðu ónæmi mynda plasmafrumur mótefni gegn mótefnavakanum.

7. Veirusýktar eitilfrumur, agnaætur og fibroblastar mynda og losa interferón (IFN)

Interferónin örva nágrannafrumur til að mynda prótein sem hemja veiruframleiðslu

Rannsóknir sýna að interferón geta einnig hamið æxlisvöxt

8. Mótefni eru mynduð af plasmafrumum. Þau eru úr plasmapróteinum sem kallast immunoglobulin. Mótefni vinna á mótefnavökum t.d. með því að klumpa þá saman, lama þá, örva þáttakerfið (complement system) eða örva agnaát.

• Cisterna chyli er kirnissarpur sem tæmist í ductus thoracicus
• Ductus thoracicus tekur við vessa frá öllum líkamanum nema hægri helmingi ofan þindar og tæmist í vena subclavia sin.
• Ductus lymphaticus dxt. tekur við vessa frá hægri líkamshelmingi ofan þindar og tæmist í vena subclavia dxt.
• Sjúkdómsvaldandi örverur kallast einu nafni pathogen (sýklar)
• Hæfileiki líkamans til að bægja frá sjúkdómum kallast mótstaða
• MALT stendur fyrir “mucosa associated lymphatic tissue” (MALT) = slímutengdur eitilvefur

MHC prótein standa fyrir “major histocompatibilty complex protein” sem er prótein á yfirborði allra líkamsfrumna (nema rauðra blóðkorna). Þetta eru n.k. “sjálfmótefnavakar” sem eru einstaklingsbundnir og ákvarða vefjaflokka. Engir tveir einstaklingar (nema eineggja tvíburar) hafa eins MHC prótein.

• Niðurgangur og uppköst eru dæmi um almennar ytri varnir

• Hlutverk AP frumna er að meðhöndla mótefnavakann svo T frumurnar þekki hann, kynna mótefnavakann fyrir T frumum sem leiðir til þess þær virkjast og mynda efni sem örvar myndun T og B eitilfrumna
• Plasma frumur mynda mótefni í nærveru mótefnavaka
• Algengustu mótefnin eru immunoglobulin G (IgG)
• Monocytar og neutrophilar sem fara úr blóðrásinni breytast í agnaætur
• Æxlisfrumum er eytt af T-frumum
• T frumur sem m.a. örva vöxt og skiptingu drápsfrumna kallast hjálparfrumur