Fjölbrautaskólinn við Ármúla

LOL103

Svör við verkefni úr 9. kafla

1. Best væri að lýsa þessu með mynd sem merkt væri inn á. Í orðum má lýsa taugafrumu þannig að þykkast hlutii hennar er frumubolurinn. Í honum er kjarninn og frumulíffærin. Út úr bolnum ganga griplur (dendrites), sem hafa viðtaka fyrir taugaboðefni hlutverk þeirra er að taka á móti taugaboðum. Ein taugafruma getur haft mörg þúsund griplur. Þriðji hluti taugafrumunnar er stakur sími (axon), sem greinist þegar komið er út í símaendann. Hlutverk símans er að flytja taugaboð. Í símaendanum eru blöðrur með taugaboðefni.

2. Myelínslíður er úr fitu. Það einangrar símann og hraðar þannig taugaboðum. Takið eftir að myelínslíðrið er ekki samfellt, heldur eru nokkurs konar skallablettir (Ranvier hnútar) með reglulegu millibili á símanum þar sem ekkert slíður er. Á þessum blettum myndast boðspenna sem stekkur yfir á næsta blett og þannig koll af kolli. Leiðni taugaboða eftir síma sem er umlukinn myelínslíðri kallast stökkleiðni (saltatory conduction).

3. Grár taugavefur er gerður úr samsafni taugabola og taugamóta. Hér taugastöðvar þar sem úrvinnsla taugaboða fer fram. Hvítur taugavefur er úr símum með myelínslíðri. Þetta eru taugabrautir. T.d. er mænan hvít að utan, en það er sá hluti mænunnar sem flytur boð til og frá heila.

4. Þegar taugaboð er komið út í símaenda losna blöðrur með taugaboðefni með útfrymun. Taugaboðefnið flæðir yfir taugamótabilið og tengist viðtökum á griplum næstu taugafrumu. Tengingin veldur boðspennumyndun. Svona gengur þetta koll af kolli.

5. Sbr. glæra:

•Áreiti veldur opnun á jónagöngum

•Frumuhimnan afskautast: himnuspennan fer úr

–70mV og stefnir á núll

•Ef spennan nær að falla að þröskuldi (sem er

–55mV) galopnast skyndilega spennustýrð Na⁺ göng og nokkru síðar spennustýrð K⁺ göng

•Na⁺ innflæðið leiðir til umskautunar frumuhimnunnar, himnuspennan nær +30mV

•Frumuhimnan endurskautast og hvíldarspenna kemst aftur á þegar:

–K⁺ göngin ná fullri opnun og K⁺ streymir út

–Spennustýrðu Na⁺ göngin lokast aftur

•Ein boðspenna varir í um eina millisekúndu

6.

6. Skyntaugafruma ber boð til miðtaugakerfis. Skyntaugafrumur eru því sagðar aðlægar (afferent)

Hreyfitaugafruma ber boð frá miðtaugakerfi. Hreyfitaugafrumur eru því sagðar frálægar (efferent)

7. a. Taugahnoð er samsafn taugabola og taugamóta staðsett utan við miðtaugakerfi

b. Hvíldarspenna er sú rafspenna sem mælist yfir frumuhimnuna þegar hún er ekki að flytja taugaboð. Þetta eru mínus 70 millivolt (himnan er mínus hlaðin að innan og plús að utan)

c. Afskautun er það ferli þegar himnuspennan minnkar, þ.e. nálgast núllið (spennan era ð “fara af”). Þetta gerist þegar jónir í innan og utanfrumuvökva byrja að flæða í gegnum himnuna eftir að taugafruman hefur orðið fyrir áreiti. Þegar himnan hefur afskautast úr minus 70 millivoltum í minus 55, galopnast natríum göngin og natríum flæðir inn af miklum krafti.

d. Endurskautun er það ferli í boðspennunni þegar frumuhimnan leitar aftur í hvíldarspennu. Hún fer úr plus 30 niður í -7o millivolt.

8. Lögmálið gengur út á það að boðspenna er alltaf eins. Ef áreiti er á annð borð nógu mikið til að

boðspenna fer af stað, þá er boðspennan alltaf jafn stór og varir alltaf í jafn langan tíma.