Fjölbrautaskólinn við Ármúla
LOL103
Svör við verkefni úr 13. kafla
- Hormón (vaki) er
boðefni sem er myndað af innkirtilfrumum og berst með blóði að markvef þar
sem það hefur áhrif.
- Innkirtlar er
afrennslislausir kirtlar sem mynda hormón.
Hormónin fara út í blóðið.
Útkirtlar mynda efni sem fara eftir kirtilrásum og losna út á innra
eða ytra yfirborð líkamans.
- Sterahormón eru
fituleysanleg og fara því í gegnum frumuhimnur og bindast viðtökum í
umfrymi. Hormónið berst áfram inn í
kjarna, þar sem það hefur áhrif á erfðaefnið og þar með próteinmyndun
frumunnar. Próteinhormón fara hins
vegar ekki inn í frumur heldur bindast þau viðtökum á frumuyfirborði. Sú binding virkjar ákveðinn millilið sem
miðlar áhrifum hormónsins inni í frumunni.
- Undirstúka tengist
framhluta heiladinguls með portæðakerfi (portæðar liggja milli tveggja
háræðakerfa). Undirstúka myndar
ýmist losunar- eða hömluhormón (releasing- / inhibiting hormone) sem hefur
áhrif á heiladingul sem myndar þá meira eða minna af tilkeknu
heiladingulshormóni.
- Þyroxín(T4) er myndað af skjaldkirtli. Myndun þess er háð undirstúku og
heiladingli. Heiladingull losar TSH
(thyroid stimulating hormone / thyrotropin), fyrir tilstilli losunarþáttar
frá undirstúku og örvar það skjaldkirtil til að framleiða þyroxín. Þegar styrkur þyroxíns í blóði nær
ákveðnum mörkum, þá fer af stað neikvæð afturvirkni (negative feedback) og
bæði undirstúka og heiladingull draga úr starfsemi sinni, það letur
skjaldkirtilinn og minna þyroxín er framleitt.
- Blóðsykri er
stjórnað af hormónum sem briskirtill framleiðir. Þegar blóðsykur hækkar eftir máltíð,
eykst framlieðsla insúlíns. Insúlín
hefur margþætt áhrif sem öll vald því að blóðsykur lækkar (sjá glærur). Þegar langt er um liðið frá síðustu
máltíð lækkar blóðsykur og það veldur losun á glúkagoni sem hefur
margvísleg áhrif sem samalagt valda því að blóðsykur hækkar aftur (sjá
glærur). Oft er talað um að insúlín
sé hormón allsnægta, en glúkagon sé sultarhormón.
C, g, h, e, b, f, a, d