Fjölbrautaskólinn við Ármúla

Líffæra- og lífeðlisfræði 103

Eftir að hafa lesið 18. kafla átt þú að: Skáletruð blaðsíðutöl vísa til 8. útáfu

• Þekkja margþætt hlutverk öndunarkerfisins
• Geta gert grein fyrir þríþættu ferli öndunar (loftun, ytri öndun og innri öndun) (bls. 460 / 483)
• Þekkja byggingu öndunarkerfisins allt frá nefholi (munnholi) niður til lungnablaðra og hlutverk hvers þáttar í öndun (bls. 460-6 / 483-9)

Hér er er kennslumynd um öndunarkerfið, hér eru góðar myndir af byggingu öndunarfæra og hér er kennsluvefur um líffæra og lífeðlisfræði öndunar. Hvað er loftlunga? Hvernig skyldu raddböndin virka?

• Geta útskýrt ferli loftunar, þ.e. inn- og útöndunar (pulmonary ventilation) (bls. 467-70 / 490-92 ). Á þessari síðu eru hreyfimyndir af inn- og útöndun og þessi sýnir bifhárahreyfingar
• Þekkja eftirfarandi íslensk hugtök fyrir lungnastærðir (fig.18.9)
• öndunarloft (tidal volume)
• viðbótarloft (inspiratory reserve volume)
• varaloft (expiratory reserve volume)
• loftleif (residual volume)
• andrýmd (vital capacity)
• heildar rúmmál lungna (total lung capacity)
• dautt rými (dead space)
• Þekkja muninn á ytri öndun, þ.e. loftskiptum milli lungnablaðra og andrúmslofts (externeal respiration) og innri öndun, þ.e. loftskiptum milli blóðs og vefja (internal respiration) og vita hvernig hlutþrýstingur súrefnis og koltvísýrings stjórnar flæði lofttegundanna (bls. 471-5 / 494-6)
• Vita hvernig /á hvaða formi súrefni og koldíoxíð flytjast með blóði. (bls. 472-5 / 497-9)
• Geta útskýrt stjórnun öndunar og rakið þætti sem hafa áhrif á hraða og dýpt öndunar (bls. 475-9 / 499-502)
• Vita hvað áhrif þjálfun hefur á öndunarkerfið (bls. 479 / 502)

Ekki þarf að kunna skil á öndunarsjúkdómum

Latneskur orðalisti úr 18. kafla:

cavum nasi nefhol

nasir nares

cavum oris munnhol

pharynx kok

nasopharynx nefkok

oropharynx munnkok

laryngopharynx barkakýliskok

fauces kverkar

trachea barki

larynx barkakýli

epiglottis barkalok/barkaspeldi

cartilago thyroidea skjaldbrjósk

cartilago cricoidea hringbrjósk

bronchus principalis aðalberkja

bronchus lobares lungnablaðsberkja

bronchioli respiratorii öndunarberklingar

ductus alveolaris blöðrusytrur

alveoli pulmonalis lungnablöðrur

pulmones lungu

apex pulmones lungnatoppur

basis pulmones lungnagrunnur

lobus superior efra lungnablað

lobus medius mið lungnablað

lobus inferior neðra lungnablað

pleura parietalis veggfleiðra

pleura pulmonalis lungnafleiðra

cavum pleurae fleiðruhol

pneumothorax loftlunga

hyperventilation oföndun

hypoventilation vanöndun

hypoxia súrefnisskortur