Fjölbrautaskólinn við Ármúla

Líffæra- og lífeðlisfræði 103

Eftir að hafa lesið 17. kafla átt þú að: Skáletruð blaðsíðutöl vísa til 8. útgáfu.

• Þekkja þríþætt hlutverk vessa- og ónæmiskerfis (bls. 433 / 456)
• Skilja samband vessa (sogæðavökva) og millifrumuvökva (vefjavökva) (bls. 433 / 456)
• Geta útskýrt byggingu vesskerfisins og geta fylgt eftir flæði vessa um kerfið:
• Hvar myndast vessinn og hvar skilar hann sér inn í blóðrásarkerfið? (bls. 433 / 456)
• Hvaða kraftar drífa vessann áfram? Hvað er bjúgur (edema)? (bls. 433 / 457)
• Á hverju grundvallast flokkun í fyrsta og annars stigs vessalíffæri? (bls. 436 / 458) Geta borið saman byggingu og hlutverk mismunandi vessalíffæra (hóstarkirtill, eitlar, milta, eitlingar) (bls. 436-7 / 458-9) )

· Þekkja helstu þætti ósértæka varnarkerfisins (innate immunity):

o Hver er munurinn á ytri og innri vörnum? Hvernig virka örverubælandi prótein (t.d. interferón)? Hvaða frumur eru agnaætur (phagocytar) og hvernig virka drápsfrumur (NK frumur)?

o Hvernig hjálpar bólguviðbragð og sótthiti líkamanum að vinna á sýklum?

· Þekkja muninn á ósértækum vörnum líkamans (nonspecific resistance / innate immunity) bls.437 / 459 og

sértækum vörnum (specific resistance/ adaptive immunity / ónæmi) (bls. 440 / 463)

• Þekkja ólíkan þroskaferil B og T frumna (bls. 441 / 463).
• Geta borið saman frumubundið (cell mediated) og vessabundið (antibody mediated) ónæmissvar. ( bls. 442 / 463).
• Vita hvað þarf til að eitilfrumur myndi einrækt (clone) og sérhæfist Hver er munurinn á virkum eitilfrumum og minnisfrumum? Hvernig flokkast virku frumurnar? (bls. 442 / 463)

· Geta útskýrt sambandið milli mótefnavaka (antigen) og mótefnis (antibody)

(bls. 442-3 / 465-6). Hvað er MHC prótein? Þekkja helstu gerðir immunoglóbúlína og vita hvar þær er að finna (tafla 17.2)

· Vita hvað gerist við vinnslu á mótefnavaka. Hvað eru sýnifrumur (AP frumur) og hvernig vinna þær? (bls. 444 / 466-7)

· Geta útskýrt hlutverk mismunandi T eitilfrumna í frumumiðluðu ónæmi og (bls. 445-447 / 467-9)

· Geta úskýrt hlutverk B frumur vinna í vessabundnu ónæmi (bls. 448-50 / 471-3). Gott yfirlit yfir flokka eitilfrumna og hlutverk þeirra í töflu 17.3)

· Hvað er átt við með því að ónæmiskerfið hafi minni? (bls. 450 / 472-3 )

· Hér er smá fróðleikur um ónæmiskerfið á vísindavefnum. Í þessum leik átt þú að drepa veirur

Latneskur orðalisti úr 17. kafla:

lympha vessi

vasa lymphatica vessaæðar / sogæðar

nodus lymphaticus eitill

nodulus lymphaticus eitlingur /eitla

lien milta

thymus hóstarkirtill

ductus thoracicus brjóstrás / stóri brjóstgangur

ductus lymphaticus dexter hægri vessarás