Fjölbrautaskólinn við Ármúla

Líffæra- og lífeðlisfræði 103

Eftir að hafa lesið 16. kafla átt þú að: Skáletruð blaðsíðutöl vísa til 8. útgáfu

• Geta borið saman byggingu og hlutverk mismunandi blóðæða (slagæða, bláæða og háræða) (bls 399-402 / 421-424). Hvað eru æðahnútar?
• Geta lýst með hvaða hætti skipti verða á efni milli blóðs og vefja í háræðakerfinu (bls. 400-401 / 422-3)
• Skilja hugtakið “venous return” (bláæðaaðfall) og vita hvaða þættir hafa þar áhrif (bls. 402-3 / 424-5, mynd 16.4)
• Geta skilgreint hvað blóðþrýstingur er og geta lýst hvernig hann breytist eftir því sem æðar fjarlægjast hjarta í meginhringrás bls. 403-404 / 425-426 og fig.16.5)
• Vita hvaða þættir hafa áhrif á blóðþrýsting og viðnám í æðakerfi:
• blóðþrýstingur = útfall hjarta x viðnám í æðakerfi
• útfall hjarta = hjartsláttartíðni x slagmagn
• viðnám í æðakerfi ræðst af blóðseigju, þvermáli æða og heildarlengd æða
• Vita hvernig blóðþrýstingur stjórnast af taugum (ath. mynd 16.6) og hormónum. 404-6 / 426-428
• Geta útskýrt hvernig hjartsláttartíðni (púls) og blóðþrýstingur eru mæld. Þetta myndaband kennir þér að mæla blóðþrýsting
• Þekkja leiðir blóðs um líkamann: meginhringrás, lungnahringrás, portæðakerfi lifrar.
• Þekkja latnesk heiti og staðsetningu þeirra æða sem nefndar eru á neðangreindum orðalista og geta rakið leið blóðs um þær. Ath. vel myndir (kennslubók + litabók) Hér er myndband þar sem helstu æðum er fylgt eftir og hér er hægt að æfa sig í nöfnum slagæða. Hér er kennslumyndband um æðakerfið

Latneskur orðalisti úr 16. kafla:

vasa haema: blóðæð:

tunica intima innhjúpur

tunica media miðhjúpur

tunica adventitia/externa úthjúpur

vena bláæð

arteria slagæð

vasa capillare háræð

Slagæðar:

aorta ósæð

aorta ascendens rismeginæð

arcus aortae ósæðarbogi

aorta descendens fallmeginæð

aorta thoracicae brjóstmeginæð

aorta abdominalis kviðmeginæð

arteriae coronariae kransæðar

truncus brachiocephalicus stofnæð arms og höfuðs

arteria carotis communis samhálsslagæð

arteria subclavia viðbeinsslagæð

arteria axillaris holhandarslagæð

arteria brachialis upparmsslagæð (“blóðþrýstingsæðin)

arteria radialis sveifarslagæð

arteria ulnaris ölnarslagæð

truncus coeliacus iðraholsstofn

arteria mesenterica sup. efri hengisslagæð

arteria mesenterica inf. neðri hengisslagæð

arteria iliaca communis samslagæð mjaðma

arteria femoralis lærslagæð

arteria tibialis sköflungsslagæð

truncus pulmonalis stofnæð lungna

arteria pulmonalis lungnaslagæð

Bláæðar

vena cava superior efri holæð

vena cava inferior neðri holæð

vena jugularis externa ytri hóstarbláæð

vena jugularis interna innri hóstarbláæð

vena subclavia viðbeinsbláæð

vena brachiocephalica bláæð arms og höfuðs

vena cephalica utanarmsbláæð

vena basilica innanarmsbláæð

vena intermedia cubiti millibláæð olnbogabótar (“blóðtökuæðin)

vena iliaca communis sambláæð mjaðmar

vena saphena parva kálfabláæð

vena saphena magna innanlærsbláæð

vena femoralis lærbláæð

vena pulmonalis lungnabláæð

sinus coronarius kransstokkur

vena portae hepatica lifrarportæð