Líffæra- og lífeðlisfræði 103

Fjölbrautaskólinn við Ármúla

Eftir að hafa lesið 3. kafla í Tortora átt þú að: Skáletruð blaðsíðutöl vísa til 8. útg. kennslubókar

• Þekkja skiptingu frumunnar í frumuhimnu, kjarna og umfrymi (bls. 45 / 49-50)
• Geta gert grein fyrir byggingu frumuhimnunnar, t.d. með einfaldri teikningu og vita hvaða hlutverki mismunandi byggingareiningar gegna (bls. 46 / 49). Hér er skemmtileg æfing í byggingu frumuhimnunnar.
• Geta gert grein fyrir helstu flutningsleiðum efna í gegnum frumuhimnuna:
• Flæði (diffusion) (bls. 48 / 51-2):
• Hvaða þættir hafa áhrif á hraða flæðis?
• Hver er munurinn á einföldu flæði (simple diffusion) og flæði með ferjupróteinum (faciliated diffusion)? (bls. 48 / 52)
• Osmósa: (bls. 49-50 / 53-4)
• Hvað er osmótískur þrýstingur?
• Þekkja ísótóníska, hypertóníska og hypótóníska lausn
• Virkur flutningur (active transport) (bls. 50-51 / 55-6)
• Hvað aðgreinir virkan flutning frá flæði?
• Þekkja natríum-kalíum dæluna (sodium-potassium exchange pump)
• Blöðruflutningur (endocytosis-exocytosis) (bls. 51-2 / 56)
• Geta gert grein fyrir innfrymun (endocytosis) og útfrymun (exocytosis)
• Þekkja byggingu og hlutverk helstu frumulíffæra í umfrymi: (bls. 52-60 / 56-63)
• Frumugrind (cytoskeleton)
• Geislaskaut og deilikorn (centrosome and centrioles)
• Bifhár og svipur (cilia and flagella)
• Netkorn (ribosomes)
• Slétt og kornótt frymisnet (rough and smooth endoplasmic reticulum)
• Golgi kerfi/ Golgi flétta/ frymisflétta (Golgi komplex)
• Leysikorn (lysosome)
• Peroxíðkorn (peroxisomes)
• Hvatberar (mitochondria)
• Kjarni (nucleus)
• Litningar (chromosomes)
• Kjarnakorn (nucleolus)
• Hér er sniðugur leikur um frumur og frumulíffæri og á þessari síðu æfir þú þig að þekkja frumulíffærin. Á Vísindavefnum getur þú skoðað myndir af frumulíffærum og lesið um starfsemi þeirra og hér er íslensk umfjöllun á Wikipedia
• Þekkja tvær gerðir frumuskiptinga (mítósa
og meiósa) og geta borið þær saman. ( bls. 65-7). Hvaða frumur skiptast mítósuskiptingu, hvaða frumur skiptast meiósuskiptingu og hver er útkoman? Þekkja meginferli skiptinganna (prófasa, metafasa, anafasa og telófasa). Í þessum leik lærir þú heilmikið um frumuskiptingar

Ekki þarf að lesa um próteinmyndun á bls. 60-63 / 64-5

Latneskur orðalisti úr 3. kafla

Extracellular utanfrumu

Intracellular innanfrumu

Exocytosis útfrymun

Endocytosis innfrymun

Phagocytosis agnaát

Pinocytosis frumudrykkja