Verkefni
Hallgrímur Pétursson

• Skoðið stílfræðina til að auðvelda ljóðlesturinn.

1. Heilræðavísur, 34. bls. í bókmenntasögunni.–- Hvaða uppeldisþættir birtast í vísum Hallgríms? Hvejir þeirra halda gildi sínu enn þann dag í dag og hverjir hafa dottið upp fyrir? Hvar og hvernig tengist uppeldi og trú?

2. Leirkarlsvísur, 39. bls. í bókmenntasögunni. – Gerið grein fyrir myndmáli kvæðisins og útskýrir hvernig myndmál og trú haldast í hendur.

Samkvæmt biblíunni er maðurinn gerður úr leir. Eins er með leirkarlinn, drykkjarílátið, sem Hallgrímur yrkir um. Það eiga þeir sameiginlegt, báðir skapaðir úr leir, þess vegna eru þeir skyldir. Báðir þurfa þeir styrkja hönd, mælandinn hönd guðs, leirkarlinn þess sem drekkur. Báðir geta hrasað, báðir geta brotnað. En munurinn liggur í því að maðurinn á sér viðreisnar von vegna náðar guðs en ekki er hægt að líma drykkjarílátið saman á viðunandi hátt.

3. Um dauðans óvissan tíma, 75. bls. í Rótum. – Gerið grein fyrir myndmáli 1. og 3. erindis. Skýrið hugsunina í 2. og 4. erindi. Hvaða skoðun birtist bæði í 3. og 5. erindi? Útskýrið trúarskilninginn í 7. erindi.

1. er. Lífinu, er líkt við blómstur, blóm. Blómið vex að morgni en þegar sláttumaðurinn kemur er það slegið á örskotsstundu og líf þess endar. Eins er með lífið, það endar skyndilega.

3. er. Dauðanum er líkt við sláttumann sem slær hvað sem er, gerir ekki greinarmun á fögrum eða ljótum jurtum, allt er metið eins. Af þessu eigum við að draga þá ályktun að dauðinn gerir ekki greinarmun á gömlum, ungum, ríkum, fátækum, vinsælum, óvinsælum, fögrum, ljótum.

2. er. Æskan og ellin á sitt líf, æskan fjörug, ellin aðeins þyngri. En allir munu deyja, allir vita af því, enginn fékk undaþágu eða sleppur vegna klíkuskapar.

4. er. Hið sama og í 2. er. nema hér ítrekað að það skiptir engu hvort við erum sátt við þessa staðreynd eða ekki.

3. og 5. er. Ég ítreka það sem stendur að ofan. Dauðinn gerir ekki greinamun.

7. er. Mælandinn gerir sér grein fyrir því að dauðinn mun ekki gera greinarmun á honum og öðrum. Í seinni hluta, 'Adams eðli', er minnt á erfðasyndina sem allir menn bera. Adam var skapaður úr leir, mælandinn verður aftur að mold, sbr. það sem er notað við jarðarfarir: Af moldu ertu kominn, að moldu skaltu verða, af moldu skaltu upp rísa. Þetta er tilvitnað eftir minni, á seinni árum nota sumir prestar nýrri útgáfu með sömu hugsun.

Tíunda erindið er stundum sungið við jarðarfarir og lýsir trúnni á hvernig Jesús dó fyrir mannkynið friðþægingardauða og mælandann þar með líka.

4. 25. Passíusálmur, 79. bls. í Rótum.

• Á 38. bls. í bókmenntasögunni er texti úr Nýja-testamentisþýðingu Odds Gottskálkssonar. Finnið dæmi um líkt orðalag í 25. Passíusálmi.
• Hvar lýkur endursögn biblíutexta og hvar byrjar útlegging?
• Finnið erindi þar sem sagt er frá brottför Adams og Evu úr Paradís.
• Finnið erindi þar sem talað er um höfuðbúnað og klæðnað: 1) Jesús, 2) Adams og Evu og 3) manna. – Gerið grein fyrir hvernig Hallgrímur tengir þessi fyrirbæri saman.
• Að vera inni og að vera úti. Finnið alla staði í sálminum þar sem inn og út er notað og athugið hvaða orð fylgja þeim hverju sinni. Útskýrið hvernig Hallgrímur notar þessa hugmynd í tengslum við 1) Jesús, 2) Adam og Evu og 3) mennina og hvernig þetta tengist erfðasyndinni og fórnardauða Krists.
• Lesið nú fjögur síðustu erindi Um dauðans óvissan tíma – og lifið heil.

  Er ekki hægt að samþykkja að 3. er. sé blanda af endursögn og útleggingu?

  Brottför Adams og Evu úr Paradís er í 7. er. Blóðskuldin er erfðasyndin, kvalahnúturinn vísar í samviskubitið sem mennirnir hafa vegna sektar sinnar. Og klæðnaðurinn vísar í að Adam og Eva töldu sig þurfa að fela nekt sína þegar þau átu af skilningstrénu og öðluðust skilning.

  Jesús er með þyrnikórónu og purpurakápu honum til háðungar. Adam og Eva eru klædd forsmánarflíkum. En mælandinn mun þegar hann er leiddur í himnaríki vera klæddur réttlætisskrúða og dýrðarkórónu.

  Þannig tengir hann það hvernir Jesús dó fórnardauða og tók á sig syndir mannanna við búnaðinn sem Jesú fær, Adam og Eva voru í forsmán, en vegna friðþæginardauða Jesús er mannkyninu búið réttlæti og dýrð.

  Varðandi nýjan lestur á síðustu erindum Um dauðans óvissan tíma, takið eftir síðustu línunni í siðasta erindi. Hann óttast ekki óumflýjanlegan dauðann.

5. Í bókmenntasögunni eru nokkrar þjóðsögur tengdar Passíusálmunum (37. og 42. bls.). Útskýrið skilaboðin og gamansemina sem felst í sögunum.

© Kristinn Kristjánsson