Málsaga

http://www.fa.is/deildir/Islenska/eirikp/isl212/modul-malsaga/sp-sv-malsaga.htm

1) Teiknaðu ættartré germanskra mála þar sem fram kemur skyldleiki íslensku, færeysku, dönsku, gotnesku og þýsku. Byrjaðu á því að sýna ættkvíslir germanskra mála og raðaðu svo málunum á þær. (4)

Germönsk mál

2) Hvar eru tungumálin gelíska, velska og bretónska töluð?(3)

3) Finnska er óskyld öðrum norrænum málum. Hvaða tungumálum er hún skyldust? (2)

4) Í orðum af germönskum uppruna og orðum af rómönskum uppruna eru hljóðavíxl sem sýna skyldleika þessara málaætta. Þetta er nefnt germanska hljóðfærslan.

Á 14 stöðum má finna þessa germönsku hljóðfærslu í eftirfarandi orðunum. Strikaðu undir hana.

fiskur / piscis, þú / tu, hundrað / centum, brauð / panis,

cordem/ hjarta, cornu / horn (7)

5) Á tímabilinu 600 – 800 urður breytingar á rúnaletrinu á Norðurlöndum. Í hverju voru þessar breytingar fólgnar og hvað er fyrsta rúnaletrið nefnt? (2)

6) Skrifaðu í dálkinn fyrir aftan hvers konar hljóðbreyting verður í orðunum (i-hljóðvarp, u-hljóðvarp eða klofning). (6)

		Hljóðbreyting:
erþu ->	jörð
ven- ->	vinur
sómi ->	sæma
lús ->	lýs
fljóta ->	flýtur
land ->	lönd

7) Fyrsti málfræðingurinn lýsir hljóðkerfinu á mjög skýran hátt. Hvað taldi hann vera mörg mismunandi einhljóð í sérhljóðakerfinu og hvaða aðferð notaði hann til að sýna fram á það? (4)

8) Nokkrar breytingar hafa orðið á samhljóðum í íslensku frá landnámsöld. Nefnið þrjú dæmi um slíkar breytingar. (3)

9) Veldu fjögur af eftirtöldum atriðum og gerðu stutta grein fyrir þeim. (4)

a) Neitunarviðskeyti sagna í fornmáli

b) Málhreinsun

c) Tökuorð

d) Mállýska

e) Flámæli

f) Slavnesk mál

10) Hvernig tengdi Guðbrandur Þorláksson saman kristna trú og hreinleika málsins og hvaða samtímamaður hans er oft talinn fyrsti málhreinsunarmaðurinn? (3)

11) „Annars þér einlægliga að segja held ég að íslenskan bráðum mun út af deyja;“ Hver skrifaði þetta um stöðu íslenskrar tungu og á hvaða öld gerði hann það?(2)

12) Langamma vinar þíns býr á Ísafirði. Hún talar vestfirsku og verður alltaf jafnhissa þegar hún heyrir Reykvíkinga segja ganga, langa og svanga. Útskýrðu hvaða mállýska var algeng á Vestfjörðum og útskýrðu líka að hvaða leyti framburður Sunnlendinga á orðunum þremur er frábrugðinn framburði Vestfirðinga. (3)

13) Í hvaða landshlutum segja menn: I. skemmta II. hver III. bogi IV. glampi. (4)

I________________________________III____________________________

II_______________________________IV_____________________________

14) Tengið saman hugtök með réttum bókstaf. (6)

a) Ægishjálmur b) Melkorka c) Fjölnismenn d) jeppi e) feika f) Marta

___stafsetning ___ tökuorð ___ Biblían ___ ekki úr norrænu máli ___ rúnir ___ slangur

Fjölvalsspurningar:

15) Dragið hring um bókstaf við rétt svar. (10)

a. Texti á frumnorrænni tungu hefur varðveist í a. latneskum handritum b. áletrunum með rúnum c. skinnhandritum d. skjölum frá 16. öld.	b. Pólska er af a. slavnesku málaættinni b. úrölsku málaættinni c. ítalísku málaættinni d. baltnesku málaættinni.
c. Íslensk málstefna byggir á a. útrýmingu tökuorða b. varðveislu og eflingu tungunnar c. útrýmingu nýmerkinga d. varðveislu fornmálsins.	d. Það sem minnst hefur breyst í íslensku máli frá landnámsöld er a. orðaforði málsins b. framburður málsins c. beygingar málsins d. orðaröð og setningaskipan málsins.
e. Eiginnöfn eru það sama og a. gælunöfn b. viðurnöfn c. ættarnöfn d. skírnarnöfn.	f. Mállýskumunur í Noregi er fyrst og fremst a. landfræðilegur b. stéttarlegur c. fjölskyldubundinn d. í þéttbýli.
g. Raddaður framburður felst í því að bera hljóðin a. [f, þ, s] alls staðar fram hörð inni í orðum b. [v,ð, z] fram hörð og með þunga alls staðar fremst í orðum c. [l, m, n] fram rödduð undan [p,t, k] d. [b,d, g] fram hörð í miðjum orðum.	h. Til þess að undirstrika menntunarskort Karólínu í Djöflaeyjunni var hún látin a. nota einhljóðaframburð á undan gi b. tala með rödduðum framburði c. vera flámælt d. nota hv-framburð.

i Í hvaða línu eru þrjár nýmerkingar? a. bíll, skáti, sófi b. fjölmiðill, geimskip, viðtæki c. þulur, skjár, snælda d. ratsjá, bendill, vista

j. Í hvaða línu eru þrjú alíslensk tökuorð? a. sími, skjár, snælda b. tölva, eyðni, álver c. jeppi, trukkur, djass d. fjölmiðill, geimskip, internet.

.

Rétt - rangt

16) Átta þessara 16 fullyrðinga eru réttar. Merkið með krossi við þær. (8)

____ Fyrsti málfræðingurinn hét Arngrímur Sigurðsson.

____ Rl-rn framburður er næstum horfinn úr málinu.

____ y-hljóð var til í sérhljóðakerfinu við lok 13. aldar.

____ Hljóðbreytingin *geldan > gjalda heitir a-hljóðvarp.

____ Tökuorðin jungfrú og knapi eru ættuð úr riddarasögum.

____ Málstefna 19. aldar var nátengd sjálfstæðisbaráttunni.

____ Á Íslandi hefur mikið fundist af rúnum.

____ Á 18. öld voru dönsk áhrif lítil íslensku máli.

____ Hljóðvörp og klofning fylgdu stóra-brottfalli.

____ Íslendingar hófu að skrifa móðurmálið með latínustöfum árið 930.

____ Neitunarviðskeytin –a –at og –t koma aldrei fyrir í fornum kveðskap.

____ Um 1200 var tvöfalt kerfi sérhljóða í íslensku, stutt og langt.

____ Árið 1400 var tvítala til í íslensku.

____ Í byrjun 19. aldar var íslenska eina málið í Reykjavík.

____ Málrækt er kjarninn íslenskri málstefnu.

____ Notkun ættarnafna hefur aldrei verið bönnuð með lögum á Íslandi.

17) Raðið eftirfarandi nöfnum í rétta dálka: Eir, Gísli, Soffía, Víðir, Auður, Barbara, Jens, Njörður, Fjóla, Páll. (5)

Úr jurta- og dýraríkinu:

Dönsk nöfn:

Nöfn úr goðafræði:

Norræn nöfn

Biblíunöfn:

Lestu vandlega yfir prófið áður en þú skilar og ferð út, ekki liggur lífið á.

Kennarar vona að prófið hafi gengið vel og óska nemendum velgengni í komandi áföngum í íslensku.